Οι πέντε αναπτυξιακοί στόχοι που προβλέπονται στο ΕΠΑ είναι οι εξής: έξυπνη ανάπτυξη, πράσινη ανάπτυξη, κοινωνική ανάπτυξη, ανάπτυξη υποδομών και εξωστρέφεια.
Ο έκτος αναπτυξιακός στόχος είναι η υποστήριξη των προγραμμάτων με τις δύο προτεραιότητες: διοικητική υποστήριξη και τεχνική βοήθεια.
Το Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΥΠΑΙΘ φιλοδοξεί να κινητοποιήσει συνολικά την παιδεία, μέσω μόχλευσης των διατιθέμενων δημόσιων πόρων. Αξιοποιώντας τα δυνατά σημεία και τις ευκαιρίες, εστιάζοντας παράλληλα στις αδυναμίες και στις απειλές, οι ειδικοί αναπτυξιακοί στόχοι για τη προγραμματική περίοδο 2021-2025 του Τομέα του ΥΠΑΙΘ στο πλαίσιο του ΕΠΑ, και συμπληρωματικά των άλλων πηγών χρηματοδότησης, όπως το ΕΣΠΑ, είναι οι εξής:
Καθολική σύγχρονη προσχολική αγωγή
Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση συμβάλλει στη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων και ενισχύει την κοινωνική συνοχή. Η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα αποτελεί το θεμέλιο των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής αλληλουχίας. Η επίτευξη του στόχου της καθολικής συμμετοχής στη δίχρονη προσχολική αγωγή, η παροχή κατάλληλων υποδομών και εξοπλισμών καθώς και η παιδαγωγική αναβάθμισή της αποτελούν προτεραιότητα τη νέα προγραμματική περίοδο.
Στρατηγική ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων στην προοπτική διά βίου μάθησης
Η επένδυση στις σύγχρονες γνώσεις και δεξιότητες των νέων και των ενηλίκων, και η αντιμετώπιση της σημερινής αναντιστοιχίας τους με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες και συνθήκες στην οικονομία και την κοινωνία αποτελεί προτεραιότητα για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, κατάρτισης και της διά βίου μάθησης.
Η στρατηγική για τις νέες δεξιότητες είναι αναγκαία για την ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία και την ένταξη στην επαγγελματική ζωή, την παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, την εξασφάλιση διαδρομών αναβάθμισης δεξιοτήτων, την ενδυνάμωση και την ανθεκτικότητα των μαθητών, φοιτητών, εκπαιδευτικών και ενηλίκων. Είναι επίσης, απαραίτητη για την προσωπική ολοκλήρωση, την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις τέχνες και την αποτελεσματική διαχείριση των κοινωνικών, τεχνολογικών και οικονομικών αλλαγών. Είναι ακόμα απαραίτητη για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ενίσχυση της ευημερίας όλων και της κοινωνικής συνοχής.
Ισότιμη πρόσβαση για όλους
Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση, στην κατάρτιση και στη διά βίου μάθηση ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής προέλευσης και η άμβλυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα. Η πρόσβαση και η συμμετοχή ενηλίκων με χαμηλό επίπεδο προσόντων, ατόμων από μη προνομιούχο κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο σε ευκαιρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης και στη διά βίου μάθηση, καθώς και η εκπαίδευση δεύτερης ευκαιρίας αποτελεί προτεραιότητα για τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού και την ενεργητική ένταξη στην κοινωνία και την απασχόληση.
Η εξασφάλιση της πρόσβασης σε καλύτερες ευκαιρίες εκπαίδευσης, είναι επίσης, ένας τρόπος αποτελεσματικής χρήσης των πόρων και βελτίωσης της εκπαίδευσης και των κοινωνικών αποτελεσμάτων. Η στήριξη της ισότιμης ένταξης και της συμμετοχής στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, στην κατάρτιση και στη διά βίου μάθηση, της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης, καθώς και της βελτίωσης των επιδόσεων των ευάλωτων και ευπαθών ομάδων, των ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, των μουσουλμανοπαίδων, των μεταναστών και των προσφύγων, λαμβάνοντας υπόψη και την ισότητα των φύλων, αποτελούν προτεραιότητες.
Διάχυση νέων τεχνολογιών, ψηφιακές υποδομές και δεξιότητες
Ο ραγδαίος μετασχηματισμός της τεχνολογίας και της οικονομίας θέτει στο επίκεντρο τις ψηφιακές δεξιότητες για πλήρη συμμετοχή στην κοινωνία και την οικονομία. Ο μετασχηματισμός των επιχειρηματικών μοντέλων προσφέρει ευκαιρίες και νέες διεξόδους για εργασία που απαιτούν διαφορετικές δεξιότητες και φέρνουν στο προσκήνιο την ανάγκη ανάπτυξης και αναβάθμισης ψηφιακών δεξιοτήτων.
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων θα πρέπει να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στο πλαίσιο εθνικής στρατηγικής για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, τις ψηφιακές υποδομές και τις ψηφιακές δεξιότητες, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων μαθητών, εκπαιδευτικών, φοιτητών και ακαδημαϊκού προσωπικού είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος, τη σύνδεσή του με την αγορά εργασίας, την άμβλυνση των ανισοτήτων, του τεχνολογικού κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και για την υποστήριξη της εξωστρέφειας των ιδρυμάτων και την οικοδόμηση ισχυρών σχέσεων με τον ελληνισμό της διασποράς και τους νέους που μετανάστευσαν πρόσφατα στο εξωτερικό (brain-drain).
Η διάχυση της χρήσης και της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στα προγράμματα όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, η επέκταση και αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών και εξοπλισμού των εκπαιδευτικών μονάδων και ιδρυμάτων και η αξιοποίησή τους για την ανάπτυξη και συνεχή αναβάθμιση των ψηφιακών και άλλων δεξιοτήτων του πληθυσμού κάθε ηλικίας και επιπέδου εκπαίδευσης αποτελεί στρατηγικό στόχο της νέας περιόδου.
Ανάπτυξη-αναβάθμιση υποδομών και ανανέωση εκπαιδευτικού, επιστημονικού και συμβατικού εξοπλισμού σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης
Η ενεργειακή, ψηφιακή, αισθητική και παιδαγωγική-εκπαιδευτική-ακαδημαϊκή ανάπτυξη και αναβάθμιση των κτηριακών υποδομών, η εξασφάλιση της προσβασιμότητάς τους από άτομα με αναπηρία, καθώς και ο εκσυγχρονισμός του εξοπλισμού των εκπαιδευτικών μονάδων, των ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων, καθώς και των δομών κατάρτισης και διά βίου μάθησης, συμπεριλαμβανομένων και των δομών μαθητικής και φοιτητικής μέριμνας αποτελεί, στρατηγικό στόχο και προτεραιότητα. Με τον τρόπο αυτό υποστηρίζεται και ο στόχος της νέας περιόδου για την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης, ειδικά μετά από μια περίοδο κρίσης κατά την οποία σημειώθηκε συγκράτηση της δημόσιας επένδυσης.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ποιοτική ανάπτυξη υποδομών και εξοπλισμού για τις εγκαταστάσεις της προσχολικής αγωγής. Απαιτείται η αναδιαμόρφωση των σχολικών χώρων με νέους παιδαγωγικούς όρους, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις εκπαιδευτικές ανάγκες και στόχους και να καθιστούν το σχολικό περιβάλλον ένα σύγχρονο χώρο μάθησης και ανάπτυξης νέων σύγχρονων δεξιοτήτων.
Οι μετατροπές και διαμορφώσεις χώρων εντός υφιστάμενων κτηρίων διδακτηρίων με εσωτερική αρχιτεκτονική λαμβάνουν υπόψη σύγχρονες γνωστικές και ψυχοκοινωνικές απαιτήσεις της παιδαγωγικής διαδικασίας, τα πολυτροπικά περιβάλλοντα μάθησης και την εισαγωγή καινοτομιών με τη δημιουργία διαδραστικών συστημάτων. Η εσωτερική αρχιτεκτονική των κτηρίων-διδακτηρίων όλων των βαθμίδων υποστηρίζει την ανάπτυξη νέων-σύγχρονων δεξιοτήτων. Η εξωτερική αρχιτεκτονική διευκολύνει την πλέξη των εκπαιδευτικών χώρων και δραστηριοτήτων με το ευρύτερο αστικό τοπίο με στόχο το «άνοιγμα» της εκπαίδευσης στην κοινωνία.
Η ανάπτυξη και αναβάθμιση υποδομών ανώτατης εκπαίδευσης στο πλαίσιο της βελτίωσης της ποιότητας της διδασκαλίας, της φοιτητοκεντρικής μάθησης και της ανάπτυξης νέων σύγχρονων δεξιοτήτων αποτελεί προτεραιότητα.
Οι εξοπλισμοί σχολικών αιθουσών για την υποστήριξη της διδασκαλίας και των νέων μορφών μάθησης, καθώς και οι σχολικές βιβλιοθήκες αποτελούν προτεραιότητες.
Ο εργαστηριακός εξοπλισμός απαιτείται να καλύψει νέες αναδυόμενες εκπαιδευτικές ανάγκες λόγω του επαναπροσανατολισμού της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της διά βίου μάθησης, με επαναπροσδιορισμό ειδικοτήτων για νέα επαγγέλματα, προγραμμάτων σπουδών και της πολιτικής για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, στο πλαίσιο της ανταπόκρισης της εκπαίδευσης στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και του ενεργού πολίτη.
Ενίσχυση της εξωστρέφειας
Η οικοδόμηση ενός εξωστρεφούς εκπαιδευτικού συστήματος, που αλληλεπιδρά διαρκώς με την τοπική, την εθνική και τη διεθνή οικονομία και κοινωνία, καθώς και με τα εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης, καθώς και την απόκτηση και διαρκή αναβάθμιση σύγχρονων γνώσεων και δεξιοτήτων. Η εξωστρέφεια είναι απαραίτητη για τη διευκόλυνση της ομαλής ένταξης στην επαγγελματική ζωή, τη μείωση της ανεργίας και των ανισοτήτων, την αύξηση της απασχόλησης, την ευημερία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας.
Η βελτίωση της σύνδεσης της εκπαίδευσης με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας, το άνοιγμα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην εσωτερική και διεθνή συνεργασία και η προσέλκυση φοιτητών και επιστημόνων από άλλες χώρες, πέρα από την αντιμετώπιση της εξωτερικής μετανάστευσης των νέων, συμβάλλει στην ενίσχυση της ανάπτυξης και της ευημερίας και στην αντιστροφή του φαινομένου της φυγής επιστημόνων στο εξωτερικό. Η βελτίωση της σύνδεσης του συστήματος εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης με την αγορά εργασίας και η στήριξη της εσωτερικής και διεθνούς συνεργασίας των εκπαιδευτικών μονάδων, αποτελούν επίσης στρατηγικό στόχο και προτεραιότητα τη νέα περίοδο.
Ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς
Τα Γ.Α.Κ. αποτελούν αυτοτελή δημόσια υπηρεσία, που υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων. Αποστολή των Γ.Α.Κ. είναι ο εντοπισμός, η συγκέντρωση, η διάσωση, η διατήρηση και η εποπτεία στο διηνεκές των αρχείων της χώρας, η διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης σε αυτά με γνώμονα την ελευθερία της γνώσης, της πληροφόρησης και της έρευνας και η καλλιέργεια εθνικής αρχειακής συνείδησης. Σε μια εποχή κατά την οποία η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση αποτελεί θεμελιώδες δημοκρατικό δικαίωμα, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) δεν φυλάσσονται απλώς έγγραφα, αλλά ενθαρρύνεται η ανοιχτή πρόσβαση και διαχειρίζονται πληροφορίες αποθηκευμένες σε ποικίλα υποστρώματα, διασφαλίζοντας τα δικαιώματα του κράτους και των πολιτών.
Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στους τομείς της ιστορικής έρευνας, της διοικητικής πληροφόρησης, της εξυπηρέτησης του πολίτη και, εν γένει, του πολιτισμού. Διαφυλάσσουν την εθνική μας μνήμη αφού κύρια υποχρέωση των Γ.Α.Κ. αποτελεί η μέριμνα για την εκκαθάριση, επιλογή, προστασία και αξιοποίηση όλων των ιστορικών τεκμηρίων του ελληνικού κράτους.
Η εξωστρέφεια αποτελεί στρατηγικό στόχο των Γ.Α.Κ.. Επιδιώκουν συνεργασίες και ενεργό ρόλο στη διεθνή αρχειονομική κοινότητα, παρακολουθώντας και συνδιαμορφώνοντας τις διεθνείς εξελίξεις, μέσω της συμμετοχής στα αντίστοιχα διεθνή θεσμικά όργανα.
Οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες συμπεριλαμβανομένης και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, εποπτεύονται από το ΥΠΑΙΘ ενώ είναι από τους αρχαιότερους θεσμούς στον τόπο μας και άρρηκτα συνδεδεμένες με την εξέλιξη του ελληνικού κράτους.
Οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες σήμερα ανέρχονται σε σαράντα έξι (46) σε όλη την επικράτεια. Από αυτές οι είκοσι εννέα (29) διαθέτουν κινητές βιβλιοθήκες, γνωστές ως "βιβλιοαυτοκίνητα", οι οποίες έχουν ως σκοπό να καλύψουν τις ανάγκες εκείνων των σχολείων στα οποία δεν υπάρχουν σχολικές βιβλιοθήκες.
Οι εννέα (9) από τις σαράντα έξι (46) Βιβλιοθήκες έχουν χαρακτηριστεί "ιστορικές", διότι ο χρόνος λειτουργίας τους υπερβαίνει τον αιώνα και διαθέτουν σημαντικές παλαιές συλλογές και μουσείο.
Ο σκοπός των Δημόσιων Βιβλιοθηκών είναι μορφωτικός, εκπαιδευτικός και πληροφοριακός. Στην κοινωνία της πληροφορίας που βιώνουμε, η γνώση και η διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι κρίσιμος παράγοντας όχι μόνο για καλύτερη εκπαίδευση, διά βίου μάθηση και έρευνα αλλά και για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και της απασχόλησης. Για λόγους, επομένως, εκπαιδευτικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς, οικονομικούς και δημοκρατικούς θα πρέπει να αξιοποιήσουμε - ως κοινωνία και ως πολιτεία - τις προκλήσεις και τις δυνατότητες που μας προσφέρει η κοινωνία της πληροφορίας, καθώς μπορεί ν’ αποτελέσει βασικό εργαλείο για ευημερία, ενδυνάμωση της δημοκρατίας και ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων.
Για να επιτευχθεί η αποστολή και οι στόχοι των Γ.Α.Κ. και των Δημοσίων Βιβλιοθηκών απαιτείται μια συνεχής υποστήριξη μέσω της παροχής κατάλληλου και εξειδικευμένου σύγχρονου εξοπλισμού μέσα σε ένα κατάλληλο κτηριακό περιβάλλον λόγω της ιδιαιτερότητας των αρμοδιοτήτων τους. Λόγω δε της φυσιογνωμίας τους πολλά Γ.Α.Κ. και Βιβλιοθήκες στεγάζονται σε ιδιαίτερα κτίρια, πολλά εξ αυτών διατηρητέα, με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική που χρήζουν προσεκτικής και ειδικής φροντίδας. Από την άλλη ο εξοπλισμός διαφέρει των άλλων φορέων του Υπουργείου και για τον λόγο αυτό απαιτείται ιδιαίτερη διαχείριση. Τέλος, απαιτείται η υποστήριξη σε εξειδικευμένες υπηρεσίες κυρίως σε ότι αφορά σε δράσεις για τη συντήρηση των αρχείων και των τεκμηρίων.
Ποιότητα και εκσυγχρονισμός στον τομέα
Το ΥΠΑΙΘ δραστηριοποιείται σε έναν τομέα με ιδιαίτερες απαιτήσεις, ενώ στην ευθύνη του έχει ένα μεγάλο όγκο δομών και φορέων όπως αποκεντρωμένες υπηρεσίες, περιφερειακές υπηρεσίες, ν.π.ι.δ. και ν.π.δ.δ. Επιπλέον, λόγω της χαμηλής αυτονομίας των διαφόρων φορέων και δομών, όπως των σχολικών μονάδων, Δ/νσεων Εκπαίδευσης, αρκετές εκ των παρεμβάσεων απαιτούνται να υλοποιούνται κεντρικά. Έτσι, για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΥΠΑΙΘ απαιτούνται σειρά εκσυγχρονιστικών δράσεων σε πληροφοριακά συστήματα και υποδομές πάσης φύσεως τόσο εντός του Υπουργείου όσο και εκτός. Η ποιοτικότερη παροχή των υπηρεσιών του Υπουργείου απαιτεί μια συνεχή στήριξη και υποστήριξη από την πολιτεία, προκειμένου οι ωφελούμενοι μαθητές, εκπαιδευτικοί, υπάλληλοι και πολίτες να μπορούν να απολαμβάνουν ολοένα και καλύτερες παροχές.
Σύμφωνα με το ΕΠΑ απώτερος στόχος οικονομικής πολιτικής είναι η εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας με μέγιστη δυνατή σύγκλιση των περιφερειών, η πληρέστερη δυνατή αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της προστασίας του περιβάλλοντος. Για το σκοπό αυτό το ΕΠΑ διαρθρώνεται σε πέντε +1 πυλώνες/αναπτυξιακούς στόχους, οι οποίοι εξειδικεύονται σε ειδικούς στόχους και προτεραιότητες. Οι πρώτοι δυο από τους πυλώνες έχουν ευρύτερη στόχευση που αφορά πρακτικά στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων, ενώ οι υπόλοιποι τρεις στοχεύουν στην ενίσχυση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Η επίτευξη μιας ισχυρής και διατηρήσιμης ανάπτυξης στο σύνολο της οικονομίας της χώρας απαιτεί την ισορροπημένη μεγέθυνση και στους πέντε πυλώνες. Επιπλέον, αναγκαίες είναι η εξειδίκευση, η προτεραιοποίηση και η ιεράρχηση των επενδυτικών έργων εντός κάθε πυλώνα, με βάση τη δυνατότητά τους να συνεισφέρουν στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων.
